پروتز چشم یا چشم مصنوعی چیست؟

پروتز چشم یا چشم مصنوعی (یا چشم شیشه‌ای، چشم ساختگی) ظاهر شما را پس از جراحی بهبود می‌بخشد و از فضای خالی جدید در صورت محافظت می‌کند. اکثر بیماران آنها را نسبت به استفاده از روکش یا پانسمان ترجیح می‌دهند. پروتز یک پوسته اکریلیک بیضی شکل است که شبیه قسمت سفید چشم و قسمت مرکزی است که بصورت سفارشی برای مطابقت با عنبیه و مردمک چشم دیگر طراحی می‌شود. چشم مصنوعی نمی‌تواند بینایی را بازگرداند. بعد از برداشتن چشم طبیعی و قرار دادن یک چشم پروتزی، فرد در این چشم بینایی نخواهد داشت. ما در این مقاله از کلینیک پوست، مو و زیبایی مارلیک می خواهیم درباره پروتز چشم صحبت کنیم.

دلایل برداشتن چشم

برخی از دلایلی که ممکن است چشم برداشته شود عبارتند از:

• آسیب دیدگی
• آب سیاه
• عفونت داخل چشم
• تومورهای چشم

بخش‌های چشم پروتزی

چشم مصنوعی شامل قسمت‌های زیر است:

• پوسته‌ی بیرونی بیضوی و سفید رنگ که برای شبیه سازی رنگ سفید چشم دیگر طراحی شده است.
• قسمت دایره‌ای مرکزی که برای شباهت با عنبیه و مردمک چشم دیگر رنگ شده است.

کاشت یک چشم مصنوعی (پروتز چشم) تقریباً همیشه پس از اینکه چشم به علت آسیب یا بیماری از طریق جراحی برداشته می‌شود، توصیه خواهد شد. این ایمپلنت منجر به عملکرد مناسب پلک می‌شود.

عمل جراحی چشم مصنوعی یا پروتز چشم

پس از عمل جراحی و برداشتن چشم طبیعی، ایمپلنت کروی شکل چشم به طور دائم و عمیق کاشته می‌شود. سپس پروتز قابل برداشت به منظور قرارگیری روی آن تهیه می‌شود.

حذف چشم آسیب دیده معمولاً تحت بی‌حسی موضعی انجام می شود. ممکن است برای کاهش اضطراب و درد از داروهای آرام‌بخش و ضد درد استفاده شود. بیهوشی عمومی معمولاً ضروری نیست اما یکی از گزینه‌ها می‌باشد.

پس از بهبودی کامل، متخصص پروتز چشم (چشم پزشک) از جلوی کاسه چشم قالبی تهیه می‌کند. چشم پزشک یک چشم پروتزی سفارشی ایجاد می‌کند تا روی ایمپلنت چشم قرار گیرد. عنبیه جدید (قسمت رنگی چشم) و رگ‌های خونی در ناحیه سفید با دقت به صورت دستی رنگ می‌شوند تا با ظاهر چشم سالم سازگار شوند.

چشم مصنوعی حرکت می‌کند، اما اغلب نه به کاملی یا سرعت چشم سالم. مردمک در یک چشم مصنوعی در واکنش به نور تغییری نمی‌کند. بنابراین ممکن است مردمک دو چشم هم اندازه نباشند.

کاسه چشم ممکن است بعد از عمل تغییر شکل دهد. ممکن است تنظیمات و اصلاحات اضافه‌ای بر روی پروتز برای هفته‌ها یا ماه‌ها پس از قرار دادن اولیه ضروری باشند.

مواد تشکیل دهنده چشم مصنوعی 

در گذشته چشم شیشه‌ای در واقع از شیشه ساخته شده بود. امروزه یک چشم پروتزی عموماً از آکریلیک سخت و پلاستیکی ساخته شده است. چشم مصنوعی مانند یک پوسته شکل می‌گیرد.

پروتز چشم اینگونه است که بر روی یک ایمپلنت چشم قرار می‌گیرد. ایمپلنت چشم یک وسیله سخت و جداگانه است که به صورت جراحی و به طور دائمی در کاسه چشم جاسازی می‌شود.

ایمپلنت چشم اغلب قبل از قرارگیری با بافت زنده یا یک ماده تقویتی مصنوعی پوشانده می‌شود.

چشم مصنوعی چگونه ساخته می‌شود؟ 

حدود ۶ تا ۸ هفته پس از جراحی برداشت چشم، زمانی که تورم به اندازه کافی کاهش یافته و برای اندازه‌گیری بافت مناسب باشد، چشم پزشک اندازه‌ای از کاسه چشم می‌گیرد تا پروتز چشم مناسب و هم اندازه را تهیه کند. برای بهبود ظاهر طبیعی چشم مصنوعی، معمولاً عنبیه و قسمت سفید چشم با دست رنگ می‌شوند و گاهی هم از چاپ دیجیتال استفاده می‌شود. بنابراین چشم جدید شما از چشم سالم غیر قابل تشخیص است، به جز اینکه به طور کامل مانند چشم دیگر حرکت نمی‌کند، و مردمک آن نیز در واکنش به نور تغییر نمی‌کند. معمولاً برای تهیه‌ی چشم مصنوعی نیاز به چهار جلسه خواهد بود. چشم را بسته به برنامه‌ی زمانی مورد نظر می‌توان طی یک تا دو هفته تکمیل کرد.

جلا دادن چشم مصنوعی 

جلا دادن حرفه‌ای، راحتی و ظاهر طبیعی‌تری را ایجاد می‌کند و خراش‌ها، رسوبات پروتئین و باکتری‌ها را از سطح پروتز برطرف می‌کند. یک معاینه نیز انجام خواهد شد تا اطمینان حاصل شود که بافت شما سالم بوده و پروتز به خوبی در جای خود قرار گرفته است. در این جلسه همچنین پزشک به بررسی کاسه چشم می‌پردازد تا از سالم بودن بافت و قرارگیری صحیح پروتز مطمئن شود. پروتز باید هر شش ماه بصورت حرفه‌ای جلا داده شود.

برخی از علائمی که ممکن است در زمان نیاز به جلا رخ دهند عبارتند از:

• پلک‌های تحریک پذیر یا خارش‌دار
• افزایش آب ریزش یا ناراحتی چشم
• تغییر در ظاهر

نکات مفید برای استفاده کنندگان از چشم مصنوعی 

نکات کاربردی برای استفاده از پروتز چشم عبارتند از:

• هنگام دست زدن به پروتز، همیشه دست‌های خود را تمیز کنید.
• اطراف خود را بررسی کنید تا مطمئن شوید که پروتز در صورتی که اتفاقاً بیفتد، صدمه‌ای نمی‌بیند و گم نمی‌شود.
• دست زدن بیش از حد می‌تواند باعث تحریک و ترشح بیش از حد آب شود، پروتز را تنها طبق دستور پزشک خود بردارید.
• همواره پلک‌های خود را ببندید و برای تمیز کردن به سمت بینی خود بکشید، پاک کردن به سمت بیرون ممکن است پروتز را از جای خود بیرون ببرد.
• سعی کنید چانه خود را به سمت فردی که با وی صحبت می‌کنید قرار دهید. تمرین کنید که هنگام صحبت سر و شانه‌های خود را نیز حرکت دهید نه فقط چشمانتان.
• عینک‌های مناسب با لنزهای پلی کربنات به محافظت از چشم طبیعی کمک می‌کنند.
• چشم مصنوعی خود را در دستمال کاغذی نگه دارید، زیرا ممکن است به طور تصادفی دور انداخته شود.
• پروتز چشم را با هر حلال، ضد عفونی کننده دست یا الکل تمیز نکنید، زیرا این مواد شیمیایی ممکن است به پروتز وکاسه چشم شما آسیب برسانند.

روان کننده‌های چشم مصنوعی

استفاده کنندگان از چشم مصنوعی گاهی اوقات ممکن است خشکی، سوزش و مشکل در پلک زدن داشته باشند. آب و هوای نامساعد، گرد و غبار، باد و تهویه مطبوع معمولاً باعث تبخیر رطوبت از جلوی پروتز می‌شوند. آلرژی و تغییرات بدن نیز می‌توانند در خشکی آن نقش داشته باشند.

برای اعمال یک روان کننده یا قطره چشم به پروتز خود، یک قطره را روی یک انگشت تمیز بچکانید و بر روی پروتز بکشید. چند بار پلک بزنید، سپس چشم خود را ببندید و پوست خود را با یک دستمال کاغذی خشک کنید تا هرگونه ماده اضافه پاک شود. روان کننده‌های سیلیکون در صورت نیاز قابل استفاده هستند، که در ابتدا می‌توان در صبح و شب از آنها استفاده کرد. قطره‌های چشمی مبتنی بر آب نیز می‌توانند در صورت لزوم هر ۲ تا ۳ ساعت یک بار استفاده شوند.

چشم مصنوعی چگونه در جای خود نگه داشته می‌شود؟ 

چشم مصنوعی توسط پلک‌ها و با جای‌گذاری مناسب در قسمت پشت پروتز چشم نگه داشته می‌شود.

فاصله زمانی تمیز کردن پروتز چقدر باید باشد؟ 

بر خلاف باور عمومی، پروتز چشم معمولاً نیازی به تمیز کردن بصورت روزانه یا برداشتن در شب‌ها ندارد. چشم پزشک توصیه‌هایی را در مورد چگونگی تمیز کردن پروتز و دفعات جلا دادن پروتز به شما خواهد کرد. هنگامی که پروتز را برای تمیز کردن برمی‌دارید، به یاد داشته باشید که آن را در اسرع وقت در کاسه چشم قرار دهید تا از این ناحیه محافظت شود.

ماندگاری چشم مصنوعی چه میزان است؟ 

به طور معمول، یک چشم مصنوعی حدود ۵ سال طول می‌کشد تا تعویض شود. تغییرات بافتی در کاسه چشم، رشد آناتومیکی و تجزیه‌ی اکریلیک دلایل اصلی برای تعویض آن هستند. با توجه به جهش‌های رشدی، پروتزها در کودکان بعد از ۳ تا ۴ سال باید تعویض شوند.

آیا چشم مصنوعی با چشم طبیعی حرکت می‌کند؟ 

در اکثر موارد چشم پروتزی شما دارای حرکت است. میزان حرکات چشم مصنوعی بستگی به عوامل متعددی مانند شرایط قبل از عمل و بهبود بعد از عمل دارد. متخصص چشم، کاسه‌ی چشم را با یک ایمپلنت مداری در طول جراحی می‌سازد تا حداکثر جابه‌جایی احتمالی به پروتز انتقال یابد. چشم پزشک همچنین پروتز چشم را به ایمپلنت مداری مرتبط می‌کند تا حداکثر امکان جابجایی فراهم گردد.

آیا ورزش کردن در حال استفاده از چشم مصنوعی امکان پذیر است؟

استفاده از چشم مصنوعی مانع فعالیت شما در بیشتر ورزش‌ها نخواهد شد. با این حال، در صورت امکان باید از عینک ایمنی مخصوص ورزش استفاده شود. خصوصاً هنگام شنا کردن که در حین آن باید همواره از عینک شنا استفاده کنید.